Impresje szachowe Małgorzaty Seweryn

Szachy w cyklu litografii Małgorzaty Seweryn stanowią motyw spełniający rozliczne funkcje. Są przede wszystkim – jako figury szachowe – konkretnym znakiem niosącym poprzez symbol wyobrażenie żywych postaci: król, para królewska, skoczki-konie, pionki-ludziki… Za tymi znakami, o konkretnych kształtach figuralnych, kryją się tradycyjne pojęcia (zdefiniowane regułami gry) możliwości działań, ruchów, konfliktów oraz sytuacji: przemarsz, skok, osaczenie, atak, obrona, szach, wreszcie mat. Te różnorodne układy pozycyjne – od statycznych do ekstremalnie dramatycznych – otrzymują nastrojowe rozwiązania kompozycyjne. Towarzyszy im aura niepokoju i tajemniczości. Losy szachowych bierek przeobrażają się w życiowe, ludzkie sprawy. Krawędzie szachownicy i kwadraty pól nie trzymają się narzuconych granic, białe i czarne czworokąty deformują się, powierzchnia gry rozszerza się, wypełnia place i ulice. Architektura – domy, arkady, portale – przydaje obrazom konkretności. Rzucane cienie potęgują nastrój zagrożeń, napięć i zdarzeń. Może to być samotność wyizolowanego człowieka-figury, czy też rozterka stojącego na rozdrożu piona-pielgrzyma, bądź wreszcie finałowa zagłada głównego bohatera (szach-mat !).
Impresje te, o metaforycznej strukturze, wywołują skojarzenia treściowe łączące abstrakcję gry z rzeczywistością egzystencji człowieka.

 

JERZY GIŻYCKI

(autor dzieła „Z szachami przez wieki i kraje”, krytyk)